Jura

opracowanie: Grzegorz Zieliński [www.wspinek.fr.pl]
zdjęcia: Jakub Radziejowski

Krótki rys geologiczny

Podział Jury Krakowsko - Częstochowskiej na części północną i południową jest wprowadzony umownie dla potrzeb wspinaczy. Część północna jest większa obszarowo i obejmuje całą Wyżynę Częstochowską oraz Pasmo Smoleńsko - Niegowonickie. Skały tworzą tu na ogół izolowane ostańce na wzniesieniach terenu, często tworzące grupy skalne (Góra Zborów, skały Rzędkowickie, skały Podzamcza itd.). Jura Południowa to tereny wyżyny wokół Krakowa, skały występują tu na zboczach dolinek rozcinających wyżynę (dolina Kobylańska, Będkowska, Bolechowicka i inne) oraz w formie ostańców na wierzchowinie (m.in. w okolicach Jerzmanowic). Wspinaczkowo wykorzystywane są też nieczynne kamieniołomy w Krakowie i okolicach (Krzemionki, Zakrzówek).

Z punktu widzenia wspinaczy wyróżnia się następujące rejony skalne Jury Krakowsko - Częstochowskiej:

Jura Północna:

• Skały Podczęstochowskie, w tym:
  • Skała w Mirowie
  • Skały Zielonej Góry
  • Góry Towarne
  • Skały Olsztyna
  • Góry Sokole
• Skały Suliszowic i Zaborza
• Dolina Wiercicy
• Skały Trzebniowa
• Skały Mirowa i Bobolic
• Skały Kroczyckie
• Skały Podlesic
• Skały Rzędkowickie
• Skały Morska i okolic
• Skały okolic Skarżyc
• Skały okolic Karlina
• Skały Podzamcza
• Skały Pasma Smoleńsko - Niegowonickiego, w tym:
  • Dolina Udorki
  • Skały okolic Smolenia i Strzegowej
  • Skały okolic Złożeńca
  • Skały Ryczowskie
  • Skały Niegowonic
• Skały Kluczewskie
• Pasmo Jaroszowieckie
• Skały Rabsztyna i okolic

Jura Południowa:

• ostańce Okolic Przegini, Szklar i Jerzmanowic
• Tzw. Dolinki Podkrakowskie, w tym:
  • Dolina Dłubni
  • Dolina Prądnika i Sąspówki
  • Dolina Kluczwody {Wierzchowska}
  • Dolina Bolechowicka
  • Dolina Kobylańska
  • Dolina Będkowska
  • Dolina Szklarki
  • Dolina Racławki
  • kamieniołom w Dębniku
• Skały Grzbietu Tenczyńskiego, w tym:
  • Skały Nielepickie
  • Skały Gałdynowskie k. Brodeł
  • Dolina Wrzos
  • Kajasówka
  • Dolina Sanki (Zimny Dół, Dolina Mnikowska i wąwóz Półrzeczki)
  • Dolina Brzoskwini
  • Dolina Aleksandrowicka
  • Skała Kmity (przełom Rudawy}
• Skały Piekar
• Skały Tyńca
• Zakrzówek
• Krzemionki
• Bonarka

Opisy wybranych rejonów

Podlesice

Rejon Podlesic obejmuje grupy ostańców na Górze Zborów oraz Górze Kołoczek. Wspinacze znajdą tam wybór około 500 dróg o długości nieprzekraczającej 25 m. z nielicznymi wyjątkami. Drogi zazwyczaj oferują siłowe i palczaste przystawki. Góra Zborów i Góra Kołoczek leżą na terenie Parku Krajobrazowego, jednak dotychczas nie było z tego powodu trudności z biwakowaniem w skałach. Możliwe jest spanie za niewygórowaną opłatą w kwaterze prywatnej. Podlesice są również wygodną bazą wypadową do innych rejonów wspinaczkowych. Szybkim krokiem można się znaleźć w Rzędkowicach po 30 min., na Bibliotece po 15 min., na Aptece po 20 min., na Jastrzębniku po 45 min., na Okiennik Skarżycki to dłuższa wycieczka ok.75 min.

Pora roku: wiosna, lato, jesień.

Trudności dróg: zróżnicowane - pełny wybór.

Wystawa ścian: zróżnicowana - zawsze można znaleźć coś w cieniu lub słońcu w zależności od potrzeb.

Spanie w skałach: tak.

Zalety:

1. Większość skał jest osiągalna od tyłu łatwą ścieżką
2. Wygodne miejsca do biwakowania
3. Całkiem niezły socjal
4. Dwie knajpy i sklep wspinaczkowy

Wady

• Popularne drogi są strasznie wyślizgane
• Skały są rozproszone na zalesionym terenie, co utrudnia orientację

Przewodnik

• Góra Zborów
  • Skałoplan Góry Zborów
  • Turnia nad Kaskadami
  • Mur Wyklętych
  • Czujnik
  • Młynarz
• Góra Kołoczek
  • Skałoplan Góry Kołoczek
  • Wodna Skała
  • Głowa Cukru (Jarzębinka)
  • Dziewica

Rzędkowice

Skały Rzędkowickie tworzą charakterystyczny łańcuch ostańców o wystawie przeważnie południowej lub południowo - wschodniej. Rejon oferuje około 300 dobrze asekurowanych dróg skalnych, jednakże większość z nich nie przekracza trudnościami stopnia 6.2. Drogi są zazwyczaj wyposażone w stałe punkty asekuracyjne lub możliwe jest samodzielne założenie dobrej asekuracji. Jakość stałych przelotów zwłaszcza w okolicy Turni Lechwora poprawiła się znacznie w wyniku akcji zorganizowanej przez PZA. Drogi wspinaczkowe mają przeciętnie od 10 do 20 m. długości. Wyjątkiem są drogi na Lechworze do 25 m. i Okienniku Rzędkowickim (nawet do 30 m.), który jest propozycją dla początkujących i mniej zaawansowanych wspinaczy.

Pora roku: wiosna, lato, jesień. Uwaga! Latem bywa za gorąco.

Trudności dróg: trudności dróg do 6.6, duży wybór dróg o trudnościach 6-6.2.

Wystawa ścian: przeważnie południowa.

Spanie w skałach: tak.

Zalety:

1. Łatwa orientacja - odszukanie drogi nie stanowi problemu
2. Większość skał jest osiągalna od tyłu łatwą ścieżką
3. Wygodne miejsca do biwakowania
4. Dwie knajpy

Wady

• Popularne drogi są strasznie wyślizgane
• Rejon pod koniec sezonu jest zanieczyszczony
• Bywa bardzo tłoczno szczególnie w weekendy i wakacje

Przewodnik

• Rzędkowice
  • Skałoplan Rzędkowic
  • Turnia Cyklopa
  • Lechwor
  • Brzuchata Turnia
  • Leśna

Skarżyce

Okiennik Skarżycki to jedna z najpiękniejszych i najwyższych skał Jury Północnej. W najwyższym punkcie Okiennik osiąga wysokość powyżej 50 m. a drogi często mają długość ponad 30 m. Skała jest lita i pozbawiona charakterystycznego dla niektórych skał Jury "rzęcha" pomiędzy trudnościami. Drogi w płytach, przewieszeniach, rysach, w pięknej, litej skale, na ogół dobrze ubezpieczone, o różnym stopniu trudności, różnej wystawie ścian....czyli dla każdego coś miłego.

Pora roku: wiosna, lato, jesień. Polecany na lato.

Trudności dróg: przewaga dróg o trudności powyżej 6.2.

Wystawa ścian: północna i północno - wschodnia.

Spanie w skałach: tak.

Zalety:

1. Długie drogi, dobra asekuracja - ogólnie super!
2. Rzadko bywa zatłoczony

Wady

• Popularne drogi są strasznie wyślizgane
• Daleko do wody i piwa

Podzamcze

Podzamcze to przede wszystkim miejsce, gdzie można sprawdzić czy zimowy trening był wystarczająco solidny. Żaden inny rejon północnej Jury nie oferuje porównywalnego nagromadzenia dróg o trudnościach od 6.3 do 6.6 na tak małym obszarze. Skały Podzamcza to w większości pionowe, na pozór gładkie płyty, które niestety na popularnych drogach są bardzo wyślizgane. Wszystko to składa się na specyfikę wspinania na Podzamczu, którą złośliwi nazywają "cimowaniem". Trafiają się też przewieszenia, nawet solidne (Ratusz, Suchy Połeć). Skały często przekraczają wysokość 20 m., a przeciętna długość "efektywnego" wspinania należy chyba do największych w polskich skałkach.

Pora roku: wiosna, lato, jesień. Polecany szczególnie na lato.

Trudności dróg: przewaga dróg o trudnościach powyżej 6.2.

Wystawa ścian: zazwyczaj północno-zachodnia.

Spanie w skałach: tak.

Zalety:

1. Dobra asekuracja
2. Rejon zwykle nie jest zatłoczony
3. Można biwakować w skałach

Wady

• Popularne drogi są strasznie wyślizgane
• Założenie wędki bywa skomplikowane

Smoleń

Smoleń był dotychczas rejonem stosunkowo mało popularnym z uwagi na niewielką ilość ubezpieczonych dróg. W ostatnich latach trochę ich jednak przybyło. Najwybitniejszą skałą rejonu jest Zegarowa, której wysokość przekracza 30 m. i chociażby dla tej jednej skały warto tam jechać. Dla znudzonych widokiem Gołębnika, Wielkiej Cimy lub Turni nad Kaskadami (niepotrzebne skreślić) Waldek Podhajny "przygotował" kilka propozycji, natomiast miłośnicy wspinania z dreszczykiem znajdą tam dla siebie dwie przepiękne rysy do przejścia na własnych kościach (pożądane duże friendy nr 4 i 5) na czołowej ścianie Zegarowej. Na pozostałych mniejszych skałkach można znaleźć również kilka dobrze ubezpieczonych dróg o trudnościach od 6 do 6.3.

Pora roku: wiosna, lato, jesień.

Trudności dróg: zróżnicowane.

Wystawa ścian: zróżnicowana - zawsze można znaleźć coś w cieniu lub słońcu w zależności od potrzeb.

Spanie w skałach: problematyczne - brak miejsca.

Zalety:

1. Wapień jeszcze nie wyślizgany!
2. Niezatłoczony

Wady

• Trudno osiągalny bez samochodu

Przewodnik

• Smoleń
  • Skałoplan Smolenia
  • Skały Zegarowe
  • Krzywość

Olsztyn k. Częstochowy

Olsztyn pod Częstochową to ostatnio miejscowość znana przede wszystkim z corocznego pokazu sztucznych ogni. Ta nieznajomość jest godna pożałowania, gdyż "marnuje się" sporo fajnych dróg. Przyczyny są zapewne złożone, ale główną z nich jest brak porządnej asekuracji. Skały pod Częstochową nie są może tak wybitne jak ściana Okiennika Skarżyckiego, ale posiadają sporo zalet, dla których warto zająć się zagospodarowaniem tego rejonu.
Inną przyczyną braku popularności olsztyńskich skał może być również brak rzetelnych opisów tego rejonu (w przewodniku P. Haciskiego jest sporo błędów). Tę lukę postaramy się stopniowo wypełnić. Większość opisów, które tutaj znajdziecie to rysunki udostępnione dzięki uprzejmości Darka Kwaśniewskiego, któremu serdecznie dziękujemy.

Pora roku: Wiosna, Lato, Jesień.

Trudności dróg: Zróżnicowane.

Przewodnik

• Olsztyn k. Częstochowy
  • Boniek cz. 1
  • Boniek cz. 2
  • Boniek cz. 3
  • Przewieszony Mur

Karlin

Skały w okolicach Karlina tworzą sześć zgrupowań, z których najciekawsze zwane 'Białym Kamieniem lub 'Gładkimi Skałami' przedstawiamy w naszym przewodniku. Ubezpieczone drogi wspinaczkowe znajdziecie również na "Skale nad Wsią". Przedstawiona przez nas skałka osiąga w najwyższym punkcie wysokość około 25 m., jest lita, a jej skąpa rzeźba stwarza możliwość prowadzenia trudnych dróg.

Pora roku: Wiosna, Lato, Jesień.

Trudności dróg: Zróżnicowane.

Przewodnik

• Karlin
  • Skałoplan
  • Biały Kamień (Gładkie Skały)

Charakterystyka wspinania

Skałki Jury zbudowane są z wapienia, przy czym dominującym typem jest tzw. wapień skalisty - skała zwarta, nieuwarstwiona, stosunkowo odporna na wietrzenie, tworzy w krajobrazie ostańce. Niektóre skały, zwłaszcza w dolinkach południowej Jury zbudowane są z brekcji (pozlepianych fragmentów wapienia skalistego), skały dość podatnej na erozję - często oba typy występują w obrębie jednej skałki. Oba te typy różnią się charakterem powierzchni - wapień skalisty wietrzeje w charakterystyczne dziurki, wymycia i klamki, natomiast brekcja wykazuje charakterystyczną łupliwość w kostkę. Między tymi skrajnymi typami istnieje wiele pośrednich. Barwa skały (a właściwie zwietrzeliny na powierzchni) najczęściej biała, partie szare i czarne są zabarwione przez porosty, barwy żółto - różowo - czerwono - brunatne wywołane są domieszkami związków żelaza.

Skała jest na ogół lita, choć zdarzają się partie kruche, podatność na erozję silnie przyspiesza roślinność obrastająca skałki. Powierzchnia skały nie należy do zbyt szorstkich i ma tendencje do szybkiego wyślizgiwania, co widać na bardziej popularnych drogach. Wśród formacji dominują zdecydowanie pionowe i lekko połogie płyty, urzeźbione w różnym stopniu (całkowicie gładkie partie nie należą do rzadkości i są zmorą wspinaczy - co poniektórzy radzą sobie z tym "preparując" rzeźbę własnoręcznie, jednak takie "poprawianie" natury nie jest na ogół dobrze widziane w środowisku wspinaczkowym). Przewieszenia są raczej rzadkie, jeżeli trafi się przewieszona skałka o dobrej rzeźbie, to jest często wykorzystywana do granic absurdu (vide Pochylec w dolinie Prądnika).

Wysokość skałek i związana z tym długość dróg wspinaczkowych nie przekracza na ogół 30 m., w większości przypadków długość drogi wynosi 15 - 18 m., a droga powyżej 20 m. jest uważana za "długą". Do wyjątków należą drogi na Jastrzębniku (skałki Kroczyckie) - do 40 m. i na Sokolicy w Dolinie Będkowskiej - maksymalna wysokość ścian do 70-80 m., są tam drogi do 50 m. w 1 wyciągu! (np. nowe wersje Diretty i Kurtykówki). Obecnie większość dróg jest wyposażona w stałe punkty przelotowe i (niestety jeszcze mniejszość) w punkty zjazdowe, aktualnie trwa stopniowa akcja kompletnego wyposażania dróg w stałe punkty przelotowe z atestem UIAA, firmowana przez PZA.

Trudności dróg są określane w tzw. skali Kurtyki (inaczej zwaną krakowską), która powstała jako kompromis ideologiczny pomiędzy skalami otwartą i zamkniętą od góry i polega na rozszerzeniu VI-go stopnia skali zamkniętej o podstopnie, oznaczające kolejne "progi" trudności skalnych np. VI.1, VI.2 itd. Aktualnie najtrudniejsze drogi sięgają stopnia VI.8, przy czym część z nich została niedawno zweryfikowana "w dół" (tzn. obecnie są uważane za łatwiejsze) np. "Sportland na Mściwoja" (Podlesice) - niegdyś VI.7, aktualnie VI.6/6+. Skala ta jest dość trudno przeliczalna na inne skale ze względu na specyficzny rodzaj wspinania w jurajskich skałkach, mniej więcej stopień VI.1 = VII- (UIAA) = 6a+ (Fr), VI.2 = VII+ (UIAA) = 6c (Fr), VI.3 = VIII (UIAA) = 7a (Fr), VI.4 = VIII+/IX- do IX- (UIAA) = 7b do 7b/b+ (Fr), VI.5 to ok. IX/IX+ (UIAA) i ok. 7c/c+ (Fr). Kilka przykładów dróg wzorcowych w danym stopniu trudności:

• VI.1 - Filar wyklętych (Góra Zborów), Prawa płytka (Łyse skały)
• VI.1+ - Zimne łapki (Okiennik Skarżycki), droga Ostapowskiego (Sokolica)
• VI.2 - Filar Ratusza (Podzamcze), Płyta Szymona (Wronia Baszta, dol. Kobylańska)
• VI.2+ - Śniadanie mistrzów (Podlesice), Kakofonia (Dupa Słonia)
• VI.3 - Taniec ze słoniem (Wlk. Grochowiec), Lewy świecznik (Sokolica)
• VI.3+ - Wiosenne klekoty (Rzędkowice), Abazy (dol. Bolechowicka), Filar Zjazdowej (dol. Kobylańska)
• VI.4 - Strzał w 10-tkę (Podlesice), Primadonna (Dupa Słonia, dol. Będkowska), Odlot (Pochylec, dol. Prądnika)
• VI.4+ - Rysa Biernackiego (Olsztyn), Niemyte dusze (Podzamcze), Superwarianty (dol. Bolechowicka)
• VI.5 - Mandala Życia (Podzamcze), Chiński Macharadża (dol. Bolechowicka)
• VI.5+ - Charitka (Podzamcze), Przybycie Tytanów (dol. Bolechowicka)
• VI.6 - Super akcje (Okiennik Skarżycki), Krucjata Trzeźwosci (Podzamcze), Przybycie pawianów (Polnik, dol. Kluczwody)
• VI.6+ - Potęga Trójkątów (Podzamcze), Deklaracja nieśmiertelności (jask. Mamutowa, dol. Kluczwody)
• VI.7 (?) - Tyranozaurus rex (Podlesice), Powerplay (Pochylec), Nieznośna lekkość bytu (jask. Mamutowa, dol. Kluczwody)
• Przy drogach trudniejszych trudno chyba jeszcze mówić o wzorcach...

Dostępne Przewodniki

• Paweł Haciski, Jura 1, RING, W-wa;
• Paweł Haciski, Jura 2.1, RING, W-wa;
• Paweł Haciski, Jura 2 RING, W-wa 2003;
• Małgorzata i Jan Kiełkowscy, Skalne Drogi Jury Północnej, EXPLO, Gliwice, 1997;
• Andrzej Wolszakiewicz, Maniak skalny 1, W-wa, 1997;
• Andrzej Wolszakiewicz , Maniak skalny 2, MANIAK SKALNY, W-wa, 1997;
• Rafal Nowak Mariusz Dabrowski Dolina Kobylańska. Przewodnik wspinaczkowy, Kraków 2002;
• Wojciech Slowakiewicz, Piotr Turkot, Krzysztof Baran, Tomasz Opozda Dolin Bolechowicka. Dolina Kluczwody. Przewodnik wspinaczkowy, Kraków 2003.

STRONY www:

www.wspinanie.pl
www.redpoint.pdi.pl
www.uka.pl
www.gory.wyd.pl
www.wspinaczka.com.pl
www.pza.org.pl
www.szkola-wspinania.pl
www.studiowspin.com.pl
www.murki.pl
www.zanik.pl
www.jkw.pl

Galeria

"Czarna mogiła" (6.3+), Podzamcze fot. Jakub Radziejowski	"Czarna mogiła" (6.3+), Podzamcze fot. Jakub Radziejowski	"Horyzonty techniki" (V.1+), Rzędkowice fot. Jakub Radziejowski
"Horyzonty techniki" (V.1+), Rzędkowice fot. Jakub Radziejowski	"Jasiówka" (VI+/1), Góra Kołoczek fot. Jakub Radziejowski	"Sokowirówka" (VI.3), Góra Zborów fot. Jakub Radziejowski
"Turek w lazience" (VI.5+/6), Dolina Kobylańska fot. Jakub Radziejowski	"Abazy" (VI.3+), Dolina Bolechowicka fot. Jakub Radziejowski	"Wszyscy ludzie prezesa" (VI.4+/5), Góra Kołoczek fot. Jakub Radziejowski
"Wszyscy ludzie prezesa" (VI.4+/5), Góra Kołoczek fot. Jakub Radziejowski	"Wszyscy ludzie prezesa"" (VI.4+/5), Góra Kołoczek fot. Jakub Radziejowski	"Spitfire"" (VI.3), Góra Kołoczek fot. Jakub Radziejowski
"Krakowski spleen" (VI.4), Podzamcze fot. Jakub Radziejowski

brak komentarzy.